W Polsce na cukrzycę choruje aż 3 miliony osób. Około 90% chorych to osoby z cukrzycą typu 2, której można skutecznie zapobiegać i leczyć bez środków farmakologicznych. Postęp naukowy pozwala na zrozumienie mechanizmów leżących u podstaw cukrzycy, a zatem na jej leczenie przyczynowe, a nie tylko objawowe.
Jednym z nowych środków o ogromnym potencjale terapeutycznym w cukrzycy jest CBD. Co na temat zastosowania kannabidiolu w cukrzycy mówią badania naukowe?
Co to jest cukrzyca?
Cukrzyca jest chorobą znaną medycynie Wschodu od tysięcy lat, jednak realne metody jej leczenia opracowano dopiero około 100 lat temu. Jest to choroba przewlekła, w której trzustka nie produkuje wystarczającej ilości insuliny (hormonu umożliwiającego metabolizm glukozy z pożywienia) lub insulina nie jest w prawidłowy sposób wykorzystywana przez organizm. Prowadzi to do hiperglikemii, czyli podwyższonego poziomu glukozy we krwi.
Wyróżnia się 3 główne rodzaje cukrzycy:
- cukrzycę typu 1 – chorobę autoimmunologiczną, w której dochodzi do uszkodzenia trzustki i utraty zdolności wytwarzania przez nią insuliny,
- cukrzycę typu 2 – chorobę metaboliczną, w której trzustka produkuje odpowiednią ilość insuliny, ale komórki stają się na nią oporne – potrzebują coraz więcej i więcej hormonu, aby osiągnąć ten sam efekt obniżenia poziomu glukozy we krwi; z czasem prowadzi to do wyczerpania i uszkodzenia trzustki,
- cukrzycę ciążową – chorobę, w której problemy z utrzymaniem prawidłowego poziomu glukozy we krwi wyzwala ciąża; zwykle ustępuje ona samoistnie po porodzie.
Przyczyny cukrzycy typu 1 i 2 są całkowicie różne, choć finalnie obserwowany objaw – hiperglikemia – jest taki sam.
Za wystąpienie cukrzycy typu 1 odpowiadają przede wszystkim czynniki genetyczne. Obok nich wymienia się:
- przebyte infekcje wirusowe jak świnka i różyczka,
- stres,
- kontakt z substancjami chemicznymi, a także
- wiek matki powyżej 40 lat w momencie porodu.
Cukrzycę typu 2 powoduje w głównej mierze styl życia – przejadanie się, otyłość, brak aktywności fizycznej. Ryzyko zachorowania zwiększa także palenie papierosów i picie alkoholu. Choć większość czynników predysponujących do cukrzycy typu 2 wynika z indywidualnych wyborów, faktor genetyczny również ma znaczenie. Blisko 20% osób z cukrzycą typu 2 ma w rodzinie osobę chorą na ten typ cukrzycy. Kiedy choruje jedno z rodziców ryzyko u ich potomstwa zwiększa się do 40%, natomiast w przypadku obu rodziców – do 70%.
Najbardziej rozpoznawalne objawy cukrzycy typu 1 to wzmożone pragnienie i oddawanie dużych ilości moczu o wysokiej zawartości cukru, a także gwałtowna utrata masy ciała. Innymi objawami mogą być: spadek odporności, ciągłe uczucie zmęczenia, pogorszenie koncentracji i wzmożony głód.
Cukrzyca typu 2 objawia się częstym głodem, przyrostem masy ciała, zwiększonym pragnieniem, przewlekłym zmęczeniem, problemami skórnymi – grzybicą międzypalcową, trudnym gojeniem się ran i infekcjami intymnymi.
W cukrzycy typu 1 niezbędne jest podawanie insuliny, ponieważ trzustka nie produkuje tego hormonu.
Leczenie cukrzycy typu 2 rozpoczyna się zwykle od modyfikacji stylu życia: wprowadzenia diety ułatwiającej kontrolę glikemii, zwiększenia aktywności fizycznej, a także odchudzania, jeśli występuje nadwaga lub otyłość. Wiele osób sięga po roślinne suplementy, które mogą mieć potencjał terapeutyczny w cukrzycy, jak morwa biała, czy kurkumina. Jeśli cukrzyca typu 2 postępuje, konieczne może być wprowadzenie farmakoterapii – w pierwszej kolejności metforminy, a z czasem nawet insuliny.
Rola układu endokannabinoidowego w cukrzycy
Naukowcy zaproponowali hipotetyczny mechanizm działania układu endokannabinoidowego w rozwoju cukrzycy typu 2. U osoby zdrowej z prawidłową glikemią po spożyciu posiłku dochodzi do stymulacji receptorów CB1 (receptor ECS) i TRPV1 (receptor układu nerwowego) przez endokannabinoidy – 2-AG oraz anandamid, a w konsekwencji do uwolnienia insuliny w ilości niezbędnej do metabolizowania glukozy z pożywienia.
W hiperglikemii i otyłości poziomy anandamidu i 2-AG są trwale podwyższone w trzustce, co powoduje nadmierną stymulację receptorów CB1 i TRPV1 oraz zwiększone uwalnianie insuliny. Wrażliwość komórek na insulinę jest obniżona przez podwyższony poziom 2-AG w mięśniach szkieletowych, który jednocześnie silniej aktywuje receptory CB1 sprzyjające magazynowaniu tkanki tłuszczowej. Receptory TRPV1 w mięśniach, które hamują powstawanie tkanki tłuszczowej, pozostają nieaktywne.
Dochodzi do zmniejszonej produkcji adiponektyny (hormonu usprawniającego wykorzystanie glukozy i kwasów tłuszczowych jako źródła energii) i zwiększonej akumulacji trzewnej tkanki tłuszczowej. Wszystkie te procesy razem prowadzą do wzrostu hiperglikemii i insulinooporności, co skutkuje nadmierną eksploatacją komórek beta trzustki, a w następstwie – ich uszkodzeniem i wystąpieniem cukrzycy typu 2. Znaczenie w procesie powstawania choroby ma również stan zapalny wywołany nadmierną stymulacją receptorów CB1 i TRPV1.
Kannabidiol, poprzez specyfikę swoich oddziaływań z receptorami CB1 i TRPV1, może odgrywać istotną rolę w terapii insulinooporności i cukrzycy typu 2. Działanie przeciwzapalne CBD może także częściowo zapobiegać powstawaniu i postępowi cukrzycy typu 1, która jest chorobą autoimmunologiczną.
W jaki sposób CBD pomaga na cukrzycę?
Występowanie cukrzycy typu 2 jest powiązane z funkcjonowaniem układu endokannabinoidowego (ECS), który uczestniczy w kontroli metabolizmu lipidów i glukozy na kilku poziomach, częściowo odpowiadając za ilość energii akumulowanej w postaci tłuszczu.
W wyniku długotrwałego przyjmowania z dietą nadmiaru kalorii, układ endokannabinoidowy ulega rozregulowaniu. Wykazuje nadmierną aktywność w ważnych narządach uczestniczących w homeostazie energetycznej, szczególnie w trzewnej tkance tłuszczowej. Ta dysregulacja ECS może przyczynić się do wystąpienia czynników ryzyka otyłości i cukrzycy typu 2.
Może zmniejszać ryzyko cukrzycy
Z dotychczas dostępnych badań naukowych prowadzonych na myszach wynika, że CBD może zmniejszać częstość występowania cukrzycy i łagodzić jej objawy zarówno w przypadku cukrzycy typu 2, jak i typu 1.
W jednym z badań nieotyłe myszy z cukrzycą poddano leczeniu kannabidiolem. Po zakończeniu badania częstość występowania cukrzycy w grupie kontrolnej wynosiła 86%, a w grupie leczonej CBD – jedynie 30%. Stosowanie CBD spowodowało również wyraźne obniżenie poziomu cytokin prozapalnych w osoczu. Badanie histologiczne wysp trzustkowych myszy leczonych CBD ujawniło znacznie zmniejszone zapalenie wysp trzustkowych, co wskazuje, iż kannabidiol może spowalniać proces ich niszczenia, a zatem redukować postęp cukrzycy.
Podobne wyniki uzyskano w innym badaniu na myszach. Jego autorzy sugerują, że CBD może być skuteczną metodą terapii we wczesnych etapach cukrzycy typu 1. Trzeba jednak pamiętać, że nie ma badań na ludziach, które bezpośrednio analizują wpływ spożycia CBD na ryzyko występowania i terapię cukrzycy. Badania na zwierzętach są obiecujące, jednak ich wyników nie można przekładać wprost na skuteczność u ludzi.
Redukuje stany zapalne
Naukowcy nie mają wątpliwości, że oba najpowszechniejsze rodzaje cukrzycy – typu 1 i 2 – przebiegają ze stanem zapalnym i że przewlekły stan zapalny jest jednym z czynników odpowiedzialnych za wystąpienie choroby.
W cukrzycy typu 1 pierwszym etapem choroby jest zapalenie wysp trzustkowych w wyniku pojawienia się w tkankach trzustki autoreaktywnych limfocytów T. Proces zapalny jest bardzo rozbudowany i obejmuje wiele mechanizmów, które – jak błędne koło – napędzają się wzajemnie, prowadząc do coraz większego zniszczenia komórek wysp trzustkowych i postępu cukrzycy.
Występowanie cukrzycy typu 2 jest powiązane z przewlekłym stanem zapalnym poprzez szereg podstawowych mechanizmów, obejmujących wrodzony układ odpornościowy. Naukowcy podkreślają ogromną rolę stanu zapalnego w patogenezie choroby. Przewlekły stan zapalny wywołany przez takie czynniki jak przejadanie się, brak aktywności fizycznej, otyłość, stres psychiczny, czy palenie papierosów prowadzi do utraty wrażliwości tkanek na insulinę, a przez to do cukrzycy.
Zgodnie z badaniami na zwierzętach, CBD może zmniejszać stan zapalny w cukrzycy. W jednym z doświadczeń ustalono, że leczenie CBD spowodowało znaczne obniżenie poziomu cytokin prozapalnych, IFN-gamma i TNF-alfa w osoczu, zmniejszenie wytwarzania cytokin związanych z Th1 oraz redukcję nacieków zapalnych wysp trzustkowych.
Zmniejsza ból neuropatyczny
Neuropatia cukrzycowa jest powikłaniem niewyrównanej cukrzycy. Początkowo objawia się mrowieniem, swędzeniem i drętwieniem dłoni oraz stóp, a wraz z postępem choroby pojawia się silny ból związany z uszkodzeniem nerwów.
Przegląd badań z 2021 roku pokazuje, że CBD może skutecznie chronić przed bólem neuropatycznym. W badaniach na szczurach udowodniono, że u zwierząt z przewlekłym bólem neuropatycznym, którym podawano CBD, wzrósł próg bólu termicznego i mechanicznego. Aktywność przeciwbólowa CBD związana jest z oddziaływaniem na receptory TRPV1 (potocznie “receptory bólu”), a także zmniejszoną ekspresją CB1 w obszarach macierzy bólu, która była zwiększona u zwierząt poddanych modelom przewlekłego bólu neuropatycznego.
Wspiera metabolizm i ułatwia odchudzanie
Zaburzona gospodarka węglowodanowa i brak homeostazy glukozowo-insulinowej sprzyjają odkładaniu nadmiaru tkanki tłuszczowej i przybieraniu na wadze. Wiele osób z insulinoopornością i cukrzycą zmaga się z nadwagą i otyłością, które z kolei potęgują postęp cukrzycy. Mamy zatem do czynienia z zamkniętym kręgiem nasilających się wzajemnie objawów.
CBD pomaga w odchudzaniu, regulowaniu metabolizmu oraz kontroli masy ciała. Liczne badania potwierdzają jego potencjał w tym kierunku. Z dostępnej literatury naukowej wynika, że działanie kannabidiolu w tym zakresie obejmuje m.in. wpływ na:
- hormony głodu i sytości,
- przekształcanie tkanki tłuszczowej,
- poziom insuliny i występowanie insulinooporności.
Zmniejsza ryzyko powikłań cukrzycowych
Cukrzyca, szczególnie nieprawidłowo leczona, może powodować liczne przewlekłe powikłania. Do najczęstszych należą:
- szybko postępująca miażdżyca,
- choroba niedokrwienna serca,
- większe ryzyko zawału serca i udaru mózgu,
- retinopatia cukrzycowa,
- neuropatia cukrzycowa,
- uszkodzenia nerek i
- stopa cukrzycowa.
Z badań na zwierzętach i ludzkich liniach komórkowych wynika, że CBD może być skutecznym i bezpiecznym środkiem terapeutycznym w powikłaniach cukrzycy. Działanie te kannabidiol zawdzięcza swojej aktywności łagodzącej stan zapalny, redukującej stres oksydacyjny, spowalniającej śmierć komórek i zmniejszającej uszkodzenia tkanek u chorych na cukrzycę.
Praca przeglądowa, dotycząca skuteczności kannabinoidów w leczeniu powikłań cukrzycy, podkreśla, że CBD, a także THCV mają duży potencjał leczniczy w uszkodzeniach układu krążenia, nerek, wzroku i neuropatii cukrzycowej.
Jak stosować CBD na cukrzycę?
W kwestii stosowania CBD na cukrzycę nie można jeszcze mówić o dawkach wykazujących potwierdzone działanie terapeutyczne. Ilość badań naukowych jest zbyt mała i w większości są to dane z badań na zwierzętach.
Dlatego w przypadku cukrzycy zalecane jest profilaktyczne dawkowanie CBD, polegające na rozpoczęciu suplementacji od najmniejszych rekomendowanych ilości kannabidiolu. Najczęściej jest to 20 – 30 mg CBD na dobę. Jeśli nie obserwuje się pożądanych efektów, dawkę można stopniowo zwiększać.
Kupując olejek CBD na cukrzycę, warto wybrać produkt przebadany laboratoryjnie, co jest gwarancją jego składu i jakości. Olejek full spectrum może okazać się korzystniejszy niż ten zawierający wyłącznie CBD, gdyż pozostałe kannabinoidy i terpeny mają potencjał wspierający działanie przeciwcukrzycowe CBD. Dla przykładu, podejrzewa się, że THCV obniża poziom glukozy we krwi.
FAQ
Olejek CBD ma bardzo duży potencjał w zapobieganiu i terapii cukrzycy. Poprzez redukowanie stanów zapalnych i cofanie insulinooporności może zmniejszać ryzyko rozwoju cukrzycy. Pomaga także w niwelowaniu objawów towarzyszących chorobie. Trzeba jednak pamiętać, że dostępne dane literaturowe pochodzą z badań na zwierzętach i konieczne jest przeprowadzenie analiz z udziałem ludzi.
Z powodu braku danych z badań z udziałem ludzi nie można zaproponować dawkowania terapeutycznego CBD w cukrzycy. CBD należy przyjmować w dawkach profilaktycznych, zwykle zaczynając od 20-30 mg kannabidiolu dziennie.
Zgodnie z obecną wiedzą naukową CBD nie wpływa bezpośrednio na obniżenie poziomu glukozy we krwi. Niewykluczone, że takie działanie mają inne kannabinoidy, np. THCV
Bibliografia:
- Di Marzo, V. The endocannabinoid system in obesity and type 2 diabetes. Diabetologia 51, 1356 (2008). https://doi.org/10.1007/s00125-008-1048-2
- Weiss L, Zeira M, Reich S, Har-Noy M, Mechoulam R, Slavin S, Gallily R. Cannabidiol lowers incidence of diabetes in non-obese diabetic mice. Autoimmunity. 2006 Mar;39(2):143-51. doi: 10.1080/08916930500356674. PMID: 16698671.
- Weiss L, Zeira M, Reich S, Slavin S, Raz I, Mechoulam R, Gallily R. Cannabidiol arrests onset of autoimmune diabetes in NOD mice. Neuropharmacology. 2008 Jan;54(1):244-9. doi: 10.1016/j.neuropharm.2007.06.029. Epub 2007 Jul 17. PMID: 17714746; PMCID: PMC2270485.
- Tsalamandris S, Antonopoulos AS, Oikonomou E, et al. The Role of Inflammation in Diabetes: Current Concepts and Future Perspectives. Eur Cardiol. 2019;14(1):50-59. doi:10.15420/ecr.2018.33.1
- Garcia C, Feve B, Ferré P, Halimi S, Baizri H, Bordier L, Guiu G, Dupuy O, Bauduceau B, Mayaudon H. Diabetes and inflammation: fundamental aspects and clinical implications. Diabetes Metab. 2010 Nov;36(5):327-38. doi: 10.1016/j.diabet.2010.07.001. Epub 2010 Sep 18. PMID: 20851652.
- Campos Raquel Maria P., Aguiar Andrey F. L., Paes-Colli Yolanda, Trindade Priscila Martins Pinheiro, Ferreira Bruna K., de Melo Reis Ricardo A., Sampaio Luzia S., Cannabinoid Therapeutics in Chronic Neuropathic Pain: From Animal Research to Human Treatment, Frontiers in Physiology, 12, 2021, DOI:10.3389/fphys.2021.785176
- Tam J, Cinar R, Liu J, et al. Peripheral cannabinoid-1 receptor inverse agonism reduces obesity by reversing leptin resistance. Cell Metab. 2012;16(2):167-179. doi:10.1016/j.cmet.2012.07.002
- Bielawiec P, Harasim-Symbor E, Chabowski A. Phytocannabinoids: Useful Drugs for the Treatment of Obesity? Special Focus on Cannabidiol. Front Endocrinol (Lausanne). 2020;11:114. Published 2020 Mar 4. doi:10.3389/fendo.2020.00114
- Parray HA, Yun JW. Cannabidiol promotes browning in 3T3-L1 adipocytes. Mol Cell Biochem. 2016 May;416(1-2):131-9. doi: 10.1007/s11010-016-2702-5. Epub 2016 Apr 11. PMID: 27067870.
- Khalid A. Jadoon, Stuart H. Ratcliffe, David A. Barrett, E. Louise Thomas, Colin Stott, Jimmy D. Bell, Saoirse E. O’Sullivan, Garry D. Tan; Efficacy and Safety of Cannabidiol and Tetrahydrocannabivarin on Glycemic and Lipid Parameters in Patients With Type 2 Diabetes: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled, Parallel Group Pilot Study. Diabetes Care 1 October 2016; 39 (10): 1777–1786. https://doi.org/10.2337/dc16-0650
- Rajesh M, Mukhopadhyay P, Bátkai S, et al. Cannabidiol attenuates cardiac dysfunction, oxidative stress, fibrosis, and inflammatory and cell death signaling pathways in diabetic cardiomyopathy. J Am Coll Cardiol. 2010;56(25):2115-2125. doi:10.1016/j.jacc.2010.07.033
- Horváth B, Mukhopadhyay P, Haskó G, Pacher P. The endocannabinoid system and plant-derived cannabinoids in diabetes and diabetic complications. Am J Pathol. 2012;180(2):432-442. doi:10.1016/j.ajpath.2011.11.003
Wszystkie treści znajdujące się na stronie konopio.pl opierają się na ogólnodostępnych informacjach i w żadnym wypadku nie stanowią porady medycznej czy farmaceutycznej. Dokładamy wszelkich starań, aby nasze artykuły dostarczały rzetelną i aktualną wiedzę, jednak wykluczamy jakąkolwiek odpowiedzialność za działania podejmowane przez czytelników strony.
Wszelkie wątpliwości dotyczące stosowania CBD należy konsultować z lekarzem.
Olejki CBD nie są lekami i nie mogą być stosowane jako zamienniki leków.