Konopia siewna (Cannabis sativa), określana także jako włóknista lub przemysłowa, to gatunek rośliny pochodzący z Azji Środkowej. Choć w ostatnich latach zyskuje na popularności, nie jest to żadna nowość. Konopie od wieków były używane w medycynie ludowej i jako źródło włókien tekstylnych. W XIX wieku, można było znaleźć je niemal w każdym gospodarstwie rolnym, zarówno w Polsce jak i za granicą.
Aktualnie konopie owiane są złą sławą. Większość osób kojarzy je głównie z narkotykami i uzależnieniem. Wynika to przede wszystkim z braku wiedzy i ciągle powielanych błędnych informacji. Tymczasem, zbiory konopi ze współczesnych upraw znajdują szereg zastosowań w wielu branżach, m.in. medycynie, przemyśle farmaceutycznym, spożywczym, kosmetycznym, włókienniczym czy budowlanym.
Historia konopi siewnej
Konopie były uprawiane co najmniej 11 700 lat temu w Azji Środkowej w pobliżu gór Ałtaj. Służyły prawdopodobnie do produkcji lin i sieci, pożywienia oraz oleju. Ponadto, analizy fitochemiczne i botaniczne wykazały, że już wtedy hodowano wyselekcjonowane na podstawie działania psychoaktywnego lub błonnika szczepy konopi.
Pierwsze wzmianki o leczniczym działaniu konopi można znaleźć w antycznym herbarzu chińskim z 2 700 r. p.n.e. Stosowano je w malarii, reumatyzmie, zaparciach oraz do łagodzenia bólu. W Indiach konopie odgrywały istotną rolę religijną, jako czynnik inspiracji mistycznej. W medycynie ajurwedyjskiej były używane w celu zmniejszania bólu, leczeniu nudności, niepokoju, poprawy snu i apetytu, rozluźnienia mięśni i wywołania uczucia euforii.
Miejscowe stosowanie konopi w stanach zapalnych opisane jest w egipskim papirusie Ebersa (z ok. 1 500 r.p.n.e.). Medyczne zastosowanie tej rośliny zostało odnotowane także na asyryjskich glinianych tabliczkach. Podobnie w Cesarstwie Rzymskim – konopie były używane w lecznictwie oraz do produkcji lin i sieci.
W Europie preparaty z konopi zyskały na popularności w XIX wieku. Dotarły do Wielkiej Brytanii za sprawą irlandzkiego lekarza O’Shaughnessego. Zalecał on, na podstawie doświadczeń zdobytych w Indiach, stosowanie konopi w leczeniu drgawek, stanów spastycznych, przy wymiotach i jako środek przeciwbólowy. Badacz opisał także psychoaktywne właściwości konopi, które wówczas nie były obserwowane w konopiach europejskich.
Lekarz J. Russel Reynolds, medyk królowej Wiktorii, w 1890 roku przedstawił swoje ponad 30-letnie doświadczenie z konopiami. Zauważył wówczas, że główną przeszkodą w stosowaniu konopi są różnice w zawartości środka leczniczego, wynikające z uprawy konopi w różnych miejscach i o różnych porach roku.
Dlatego pozyskiwał konopie zawsze z tego samego źródła, aby przygotować “nalewkę” na bolesne miesiączkowanie dla królowej Wiktorii. Medyk stwierdził, że konopie są najbardziej użytecznym lekiem w wielu bolesnych chorobach (w tym dnie moczanowej, migrenach, bólach menstruacyjnych).
W 1940 roku z konopi po raz pierwszy wyizolowano CBD (kannabidiol), a jego strukturę opisano w 1963 roku. Jednak CBD – jako substancja nie mająca działania psychoaktywnego – zostało szybko przyćmione przez THC.
Struktura THC została określona w 1964 roku w Izraelu przez Raphaela Mechoulama. Badacz testował wyizolowany psychoaktywny związek na małpach. Następnie podawał go zdrowym ochotnikom (w cieście) i obserwował rezultaty swojego eksperymentu. W ten sposób odnotował różnorodne reakcje uzależnione od osobowości badanych (śmiech, otwartość na dyskusję, ataki paniki itd.).
Badania te dały początek kolejnym rewolucyjnym odkryciom. Skoro dana substancja wpływa w ten sposób na człowieka, to jakie są mechanizmy jej działania?
I tak, w 1988 roku scharakteryzowano pierwszy receptor kannabinoidowy (CB1) w mózgu szczurów. 4 lata później, wyizolowano pierwszy endokannabinoid: anandamid (AEA). Wiedza ta zaczęła składać się w jedną całość, a związek oddziaływania konopi na ciało człowieka nabrał sensu. Potwierdzono istnienie układu endokannabinoidowego (ECS) – złożonego systemu sygnalizacji, warunkującego utrzymanie wewnętrznej równowagi organizmu.
XX wiek nie był dla konopi łaskawy. Nastąpiło:
- wyparcie medycznego zastosowania konopi przez inne leki przeciwbólowe,
- pojawienie się włókien syntetycznych konkurujących z włóknem konopnym,
- przyjęcie ustawy o podatku od konopi w 1937 roku w USA, w wyniku której uprawa konopi przemysłowej była nieopłacalna,
- uchwalenie Jednolitej Konwencji Narodów Zjednoczonych o środkach odurzających z 1961 roku, na mocy której konopie podlegały surowym kontrolom.
Wszystkie te czynniki sprawiły, że w 1970 roku zakończył się złoty wiek konopi. Zarówno “marihuana”, jak i konopie przemysłowe, zostały wrzucone do jednego worka. Dopiero ponad 20 lat później, w 1992 roku, w większości krajów europejskich zalegalizowano uprawę konopi siewnych o śladowych ilościach THC.
Początek drugiej dekady XXI wieku, śmiało można określić jako renesans konopi włóknistej. Zainteresowanie jej wszechstronnymi możliwościami nieustannie wzrasta, a dzięki nowoczesnym technologiom możemy maksymalnie wykorzystać potencjał tej niezwykłej rośliny, zarówno w przemyśle, jak i w medycynie.
Konopie siewne vs. konopie indyjskie
Większość ludzi myśli, że marihuana i konopie to jedno i to samo. Skąd wzięło się to powszechne, jednak błędne przekonanie?
Powodem jest fakt, że zarówno marihuana, jak i konopie siewne, wywodzą się z tej samej rośliny, a skomplikowany naukowy podział Cannabis sativa nie ułatwia walki ze stereotypami.
Na klasyfikację gatunków konopi wpłynęło wiele czynników kulturowych. Śledzenie historii rośliny, która przez tysiące lat podlegała szerokiemu rozproszenia geograficznemu i sztucznej selekcji przez ludzi, okazało się trudne. Dlatego też, nie ma ścisłego porozumienia co do dokładnej klasyfikacji, a i ówczesne propozycje podziału konopi budzą wiele zastrzeżeń.
Według jednej klasyfikacji konopie obejmują pojedynczy gatunek (ponieważ wszystkie mogą się ze sobą krzyżować) i jest to Cannabis sativa. Oznaczałoby to, że należy tu każda odmiana marihuany (o wysokim stężeniu THC) oraz każda odmiana konopi siewnej (o śladowych ilościach THC).
Druga klasyfikacja wyróżnia 4 gatunki w obrębie rodzaju Cannabis, należą tu:
- konopie siewne (włókniste) – Cannabis sativa L.
- konopie indyjskie – Cannabis indica Lam.
- konopie dzikie – Cannabis ruderalis J.
- Cannabis afghanica (dawniej Cannabis indica)
Pierwotnie termin “sativa” odnosił się do roślin konopi występujących w Europie i zachodniej Eurazji – tam uprawiano je na włókno i nasiona. Z kolei termin “indica” określał odurzające odmiany konopi odkrytych w Indiach, które hodowano na włókno, nasiona oraz haszysz.
Z biegiem czasu, położenie geograficzne doprowadziło do zróżnicowania optymalnych warunków upraw oraz wyglądu poszczególnych odmian konopi. Następnie, te właśnie cechy wizualne zostały powiązane z działaniem fizjologicznym każdego z gatunków.
Najważniejsze różnice w wyglądzie konopi siewnych i indyjskich przedstawiamy na poniższej grafice. W porównaniu skupiamy się tylko na tych dwóch odmianach, ponieważ to o nie toczy się długotrwały spór.
Wygląd zewnętrzny to nie wszystko
Według powyższej klasyfikacji gatunków, każda wysoka odmiana konopi posiadająca wąskie liście, będzie zaliczana do Cannabis sativa (konopi włóknistych). Z założenia nie przypisuje się im efektów psychotycznych. Z kolei, niska roślina z szerokimi liśćmi wpasuję się w gatunek Cannabis indica, a co za tym idzie, najpewniej zawierała będzie wysokie stężenie THC.
To oczywiście tylko teoria, która jest mocno krytykowana przez niektórych naukowców. Okazuje się, że takie dopasowywanie efektów fizjologicznych rośliny na podstawie jej wyglądu, mija się z prawdą. Według neurologa i badacza psychofarmakologii – doktora Ethana Russo – obecnie nie można w żaden sposób odgadnąć biochemicznej zawartości konopi na podstawie jej wysokości, rozgałęzień czy morfologii liścia.
W dzisiejszych czasach występuje tysiące różnych odmian konopi, które tak naprawdę są hybrydami (kombinacjami genetycznymi) między Cannabis sativa i Cannabis indica. Jest to wynik:
- migracji ludzi,
- rozprzestrzeniania się nasion konopi na całym świecie oraz
- wielu lat selektywnej hodowli rolników, ukierunkowanej na otrzymanie określonych cech rośliny, np. wyższa zawartość THC, mocniejsze włókno itd.
Może więc okazać się, że wysoka roślina o wąskich liściach (wyglądająca jak sativa) będzie zawierała ilość THC powyżej dozwolonych 0,2%. Pod względem działania będzie zatem bardziej zbliżona do Cannabis indica. Potwierdzają to także badania genetyczne różnych odmian konopi. Wynika z nich, że istnieje tylko umiarkowana korelacja między strukturą genetyczną konopi, a jej klasyfikacją jako sativa lub indica.
Biorąc pod uwagę powyższe informacje okazuje się, że sam wygląd zewnętrzny rośliny stanowi słaby wyznacznik klasyfikacji konopi. Zdecydowanie pewniejszym wskaźnikiem jest jej skład chemiczny, w szczególności zawartość THC (tetrahydrokannabinolu).
Jeśli więc dana odmiana konopi zawiera mniej niż 0,2% THC w przeliczeniu na suchą masę (wg polskiego prawa) to jest to gatunek Cannabis sativa, z którego otrzymuje się olejki CBD. Jeżeli ilość THC przekracza 0,2% to należy do Cannabis indica, potocznie określanej jako marihuana.
Mamy nadzieję, że określenie “konopie” nie będą więcej budziły Twojego niepokoju. Nazwa ta odnosi się wyłącznie do gatunku Cannabis sativa, który to jest całkowicie legalny, a produkty z niego otrzymywane (np. olejki) w 100% bezpieczne.
Zastosowanie konopi siewnej
Zarówno kwiaty, nasiona jak i łodygi konopi mają wszechstronne przeznaczenie. W artykule z 1938 roku, w magazynie “Popular Mechanics”, opisano, że konopie mają ponad 25 000 zastosowań w przemyśle. Co ciekawe, roślina konopi jest wykorzystywana w 100% – nie ma tutaj żadnego odpadu.
Oto najważniejsze przykłady użycia poszczególnych elementów konopi siewnej:
Składa się w 70 – 75% z paździerzy i 25 – 30% włókien.
Zastosowanie:
- produkcja wyrobów tekstylnych (odzież, torby, liny, siatki, płótno, dywany),
- w budownictwie: materiał izolacyjny, beton konopny, produkcja biokompozytów (jako substytut włókien szklanych),
- produkcja biotworzyw (np. w przemyśle motoryzacyjnym),
- biodegradowalny plastik konopny,
- produkcja papieru,
- ściółka dla zwierząt oraz podsypka ogrodnicza.
Mają wysoką zawartość tłuszczu o korzystnych proporcjach kwasów tłuszczowych omega 3 i omega 6.
Zastosowanie:
- tłoczenie oleju konopnego (do spożycia na zimno),
- przemysł spożywczy (ziarno łuskane, żywność, preparaty białkowe, piwo),
- produkcja pasz dla zwierząt ze śruty pozostałej po ekstrakcji oleju,
- farby,
- paliwo,
- kosmetyki.
Uprawa konopi włóknistej w Polsce
Polska ma ogromny wkład w uprawę tej rośliny.
Obecność konopi na ziemiach polskich sięga czasów prasłowiańskich. Konopie traktowano wówczas jako rośliny magiczne, stanowiły istotny element kultu religijnego.
W latach 60-tych i 70-tych XX wieku obszar upraw sięgał 30 000 hektarów. Na przełomie XIX i XX wieku konopie i len były uprawiane praktycznie w każdym gospodarstwie rolnym. Wykorzystywano je w przemyśle tkackim, celulozowym, budowlanym, a także jako środek leczniczy.
Podobnie jak na całym świecie, historia konopi w Polsce była burzliwa: raz wyniesione na piedestał, innym razem całkowicie zakazane. Regulacje prawne związane ze zwalczaniem narkomani (w 1930 roku konopie oficjalnie uznano za szkodliwe i na wzór USA, zostały w Polsce ustawowo zakazane), rozwój konwencjonalnej medycyny oraz pojawienie się włókien syntetycznych, wpłynęły na spadek popularności konopi.
Jak konopie mają się obecnie?
Aktualnie uprawę konopi siewnych w Polsce regulują przepisy “Ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii”. Zgodnie z ustawą, konopie włókniste oznaczają:
…rośliny z gatunku konopie siewne (Cannabis sativa L.), w których suma zawartości delta – 9 – tertrahydrokannabinolu oraz kwasu tetrahydrokannabinolowego (kwasu delta – 9 – THC – 2 – karboksylowego) w kwiatowych lub owocujących wierzchołkach roślin, z których nie usunięto żywicy, nie przekracza 0,20% w przeliczeniu na suchą masę.
Podobnie jak w większości krajów, w Polsce uprawa konopi włóknistych jest legalna. Wymagane jest do tego złożenie odpowiedniego wniosku w gminie oraz uzyskanie zgody na uprawę. Nie można natomiast hodować konopi indyjskich, które zawierają wysokie stężenie THC (powyżej 0,20%).
Od 2004 roku obserwuje się gwałtowny wzrost wielkości obszaru upraw konopi w Polsce. Nie bez powodu mówi się, że konopia przeżywa teraz swoją drugą młodość. Nasi przodkowie w XIX wieku wiedzieli jedynie, że kwiatostany konopi zawierają substancje o działaniu leczniczym, a łodygi można przerobić na tkaniny, sieci, liny czy materiały budowlane.
Dziś zasób informacji na temat konopi jest o wiele większy:
- wiemy o istnieniu układu endokannabinoidowego oraz wpływie kannabinoidów z konopi na zdrowie człowieka,
- rozróżniamy gatunki konopi i możemy czerpać z nich korzyści bez obaw o psychoaktywne i uzależniające działanie THC,
- posiadamy wiedzę na temat wyjątkowego działania CBD i możemy wykorzystać je w praktyce (np. w formie olejków CBD).
W XXI wieku coraz bardziej doceniamy naturalne rozwiązania korzystne dla naszej planety. Rośliny konopi zdają się być tutaj idealnym kandydatem o wszechstronnym zastosowaniu. Warto wreszcie odczarować konopie włókniste i przestać kojarzyć je z nielegalnymi używkami. W końcu ten gatunek nie ma z nimi nic wspólnego.
FAQ
Tak, konopie siewne zawierają CBD. Wysokie stężenia kannabidiolu znajdują się w kwiatostanach konopi i to właśnie z nich produkowane są olejki CBD.
Niektórzy rozpoznają gatunki na podstawie ich wyglądu zewnętrznego (pąków, morfologii liści, wysokości roślin), jednak nie jest to najlepsze kryterium.
W praktyce możemy rozróżnić te odmiany wyłącznie na podstawie badań laboratoryjnych poziomu THC (tetrahydrokannabinolu). Konopie siewne zawierają niskie stężenie THC i mogą być legalnie uprawiane, zaś uprawy konopi indyjskich są zakazane ze względu na wysoką zawartość THC.
Konopie siewne można uprawiać na własny użytek. Konieczne jest uzyskanie zezwolenia na uprawę, po uprzednim złożeniu odpowiedniego wniosku w urzędzie miasta lub gminy właściwego dla miejsca położenia upraw konopi. Tutaj znajdziesz więcej informacji na ten temat.
Bibliografia:
- History of cannabis and the endocannabinoid system
- The Cannabis sativa Versus Cannabis indica Debate: An Interview with Ethan Russo, MD
- The Genetic Structure of Marijuana and Hemp
- Cannabis Sativa Vs Indica: Is There a Difference?
- Cannabis sativa: The Plant of the Thousand and One Molecules
- Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. z 2020 r., poz. 2050)
Wszystkie treści znajdujące się na stronie konopio.pl opierają się na ogólnodostępnych informacjach i w żadnym wypadku nie stanowią porady medycznej czy farmaceutycznej. Dokładamy wszelkich starań, aby nasze artykuły dostarczały rzetelną i aktualną wiedzę, jednak wykluczamy jakąkolwiek odpowiedzialność za działania podejmowane przez czytelników strony.
Wszelkie wątpliwości dotyczące stosowania CBD należy konsultować z lekarzem.
Olejki CBD nie są lekami i nie mogą być stosowane jako zamienniki leków.