Na czym polega efekt otoczenia występujący w konopiach? Badania i potencjalne możliwości zastosowania w medycynie

Każda z tych substancji posiada określone działanie w pojedynkę. Jeśli jednak wrzucimy je wszystkie do wspólnego worka, zaczną odczuwać wpływ otoczenia i zmieniać swoje właściwości, w mniejszym lub większym stopniu. Oto cały fenomen efektu synergii – kannabinoidy, terpeny i flawonoidy współgrają ze sobą i wchodzą w niezliczoną ilość interakcji, zwiększając tym samym potencjał terapeutyczny i bezpieczeństwo stosowania całej rośliny. 

Kannabinoidy

Kannabinoidy, a konkretnie fitokannabinoidy, to substancje specyficzne dla konopi. Stanowią odpowiednik endokannabinoidów, czyli kannabinoidów syntetyzowanych na żądanie w organizmie człowieka. Kannabinoidy przyjmowane z zewnątrz (np. w ramach suplementacji olejku CBD lub palenia suszu z konopi) wchodzą w interakcję z układem endokannabinoidowym (ECS), wspierając w szerokim zakresie stan zdrowia człowieka.

Wśród konopnych kannabinoidów dominują THC i CBD. Związki te są też najlepiej poznane i przebadane, a wszystkie doznania kojarzone z rekreacyjnym paleniem marihuany (konopi indyjskich) to właśnie ich największa zasługa. Identycznie sprawa wygląda w przypadku leczniczego stosowania marihuany medycznej, posiadającej THC i CBD w różnych proporcjach. Ulga w bólu, redukcja lęku czy zmniejszenie odruchu wymiotnego u pacjentów poddanych chemioterapii, to efekt działania najważniejszych konopnych kannabinoidów.

Do mniej znanych kannabinoidów, które również mają swój udział w tworzeniu efektu otoczenia, należą m.in.:

• kannabigerol (CBG),
• kannabinol (CBN),
• kannabichromen (CBC),
• kannabidiwarin (CBDV),
• tetrahydrokannabiwarin (THCV),
• beta-kariofilen (BCP) czy
• kwas kannabidiolowy (CBDa), będący prekursorem CBD.

Flawonoidy

Flawonoidy to organiczne, bioaktywne związki, które nadają roślinom barwę. W samych konopiach zidentyfikowano 20 różnych flawonoidów, z czego większość należy do grupy flawonów i flawonoli.

Flawonoidy wykazują korzystny wpływ na zdrowie człowieka – łagodzą stany zapalne, działają neuroprotekcyjnie, przeciwnowotworowo i antyoksydacyjnie. Biorą udział w tworzeniu efektu świty, ponieważ wchodzą w interakcję z receptorami układu endokannabinoidowego. 

Terpeny

Terpeny to olbrzymia grupa aromatycznych substancji chemicznych wytwarzanych przez rośliny. To właśnie one odpowiedzialne są za rozmaite zapachy owoców, warzyw, drzew, przypraw i oczywiście konopi. 

Pomimo, że w konopiach znajduje się ok. 100 terpenów (a niektóre źródła wspominają nawet o 400), to jedynie kilkanaście z nich dominuje na tyle, aby wpłynąć na ostateczny zapach i efekty terapeutyczne danej odmiany. Każdy szczep posiada swój unikalny profil terpenowy, czyli proporcje poszczególnych terpenów – zarówno tych przeważających, jak i występujących w niewielkich ilościach. 

Idąc dalej, każdy jeden terpen ma swój udział w tworzeniu efektu otoczenia i w dużym stopniu odciska swoje piętno na efekcie działania rośliny. 

Oto kilka przykładów właściwości terpenów, przytoczonych na podstawie publikacji E. Russo:

• limonen może zwiększać przeciwlękową skuteczność ekstraktu CBD,
• karioflen, linalol i mircen – terpeny o działaniu uspokajającym, przeciwlękowym, łagodzącym ból – mogą w znaczącym stopniu wspierać zdrowy sen,
• kariofilen w połączeniu z CBD daje obiecujące efekty leczenia uzależnień,
• limonen i linalol hamują Propionibacterium acnes – kluczowy patogen w rozwoju trądziku, a także posiadają działanie niwelujące stany zapalne, co w połączeniu z naskórnym stosowaniem CBD może zostać wykorzystane jako bezpieczna forma leczenia trądziku,
• pinen może redukować problemy poznawcze wynikające z działania THC.

Dowody naukowe na działanie efektu synergii

Efekt anturażu został po raz pierwszy opisany w 1998 roku przez Raphaela Mechoulama – pioniera badań poświęconych medycznemu zastosowaniu konopi i kannabinoidów. Następnie temat podjęto jakiś czas później,  w publikacjach z 2011 i 2019 roku przez Ethana Russo, który to opisał szczegółowo koncepcję synergii pomiędzy konopnymi składnikami aktywnymi.

W 2010 roku pojawiło się randomizowane badanie z podwójnie ślepą próbą i kontrolowanym placebo, w którym porównano skuteczność przeciwbólowego działania ekstraktu z THC oraz ekstraktu z całej rośliny konopi, zawierającego zarówno THC jak i CBD. W eksperymencie wzięło udział 177 osób cierpiących z powodu bólu nowotworowego, utrzymującego się pomimo przewlekłego stosowania opioidów. 

U pacjentów, którzy otrzymali ekstrakt ze zdecydowaną przewagą THC nie zauważono istotnych statystycznie różnic w porównaniu do grupy placebo. Zaobserwowano natomiast znaczące złagodzenie bólu wśród 40% badanych przyjmujących ekstrakt, zawierający zarówno THC jak i CBD. Co ważne, ilość THC w obu ekstraktach była identyczna. Jest to niepodważalny dowód na wzajemną współpracę CBD i THC w redukcji bólu. 

Metaanaliza opublikowana w 2018 roku w Frontiers in Neurology przyniosła ciekawe dane, dotyczące działania wyizolowanego CBD oraz ekstraktów CBD o pełnym spektrum, u pacjentów z padaczką lekooporną. Odnotowano redukcję napadów padaczkowych u 46% chorych stosujących izolat CBD, zaś w przypadku ekstraktu z konopi o pełnym profilu składników poprawa dotyczyła aż 71% osób. 

Równie istotną informacją są wyniki dotyczące działań niepożądanych. Otóż badani korzystający z izolatu CBD zdecydowanie częściej zgłaszali skutki uboczne prowadzonej terapii, w porównaniu do pacjentów przyjmujących ekstrakt zawierający nie tylko CBD, ale także inne kannabinoidy, terpeny oraz flawonoidy. 

Potencjalne wykorzystanie efektu otoczenia

Przewaga konopnych ekstraktów full spectrum nad preparatami z pojedynczymi, wyizolowanymi kannabinoidami właściwie nie podlega dyskusji. Efekt otoczenia – mający swoje źródło w naturalnej kombinacji kannabinoidów, terpenów i flawonoidów – gwarantuje uzyskanie lepszych efektów terapeutycznych z jednoczesnym ograniczeniem niechcianych skutków ubocznych.  

Klasycznym przykładem takiej korzystnej synergii jest wzajemna relacja pomiędzy dwoma głównymi kannabinoidami: THC i CBD. Jak wiadomo, CBD moduluje psychoaktywność THC i hamuje niepożądane efekty z tym związane (m.in. zaburzenia pamięci, napady lęku). Dzięki temu zdecydowanie więcej pacjentów może czerpać korzyści zdrowotne ze stosowania odmian marihuany medycznej o niższej zawartości THC, przy jednocześnie wyższej ilości CBD. Jest to szczególnie korzystne rozwiązanie dla osób wyjątkowo wrażliwych na działanie THC. 

Osoby suplementujące olejki CBD również mogą czerpać korzyści z efektu otoczenia. W tym celu należy wybierać wyłącznie olejki CBD full spectrum, a więc zawierające pełny profil kannabinoidów, terpenów i flawonoidów. 

Niezależnie czy celem stosowania olejku CBD jest chęć poprawy ogólnej kondycji zdrowia, wsparcie zdrowego snu, złagodzenie bólu, zmniejszenie stresu, czy też redukcja stanów lękowych, zawsze lepszym wyborem będą olejki bazujące na ekstrakcie z całej rośliny konopi siewnej. O wyjątkach od tej reguły pisaliśmy w osobnym artykule, omawiającym typy olejków CBD. 

Ogromna ilość kombinacji kannabinoidów, terpenów i flawonoidów występujących w konopiach może dać nowy pogląd na leczenie wielu uciążliwych chorób. Zwłaszcza tych, w przypadku których standardowa farmakologia często zawodzi lub jest obarczona wieloma skutkami ubocznymi. Dokładne zrozumienie i potwierdzenie poszczególnych interakcji pomiędzy składnikami aktywnymi konopi daje szansę na stworzenie preparatów celujących w konkretne problemy zdrowotne, jak choćby bezsenność, ból, stan zapalny, czy zaburzenia lękowe. 

FAQ